Keiko Shichijo – Komitas Vardapet: Six Dances

Japońska pianistka Keiko Shichijo postanowiła wskrzesić niebywałą twórczość ormiańskiego mnicha, kompozytora, dyrygenta chórów i muzykologa – Komitasa Wardapeta.

Komitas Wardapet to pseudonim, jaki przyjął Soghomon Soghomonyan (urodził się w 1869 w Anatolii) w czasie swoich święceń w 1890 roku. Ale po kolei. Jego ojciec, Gevorg Soghomonyan był szewcem, a matka tkaczką dywanów, oboje byli utalentowanymi śpiewakami. Matka Komitasa zmarła, gdy on miał zaledwie 6 miesięcy i był wychowywany głównie przez babcię. Już jako dziecko uwielbiał śpiewać, przede wszystkim pieśni ludowe. Gdy Wardapet miał 11 lat zmarł jego ojciec. W tym czasie kapłan, G. Dertsakyan, zabrał go ze sobą do miasta Wagharszapat znajdującego się w Armenii. Wkrótce Komitas biegle opanował język ormiański, tam też uzyskał święcenia mnisze. Po ukończeniu studiów w 1893 roku objął w seminarium funkcję nauczyciela muzyki, a także założył chór oraz orkiestrę ludową – i to właśnie wtedy zaczął swoje badania nad ormiańską muzyką sakralną.

Później udało mu się wyjechać do Berlina, gdzie w latach 1896-1899 studiował kompozycję i tworzył własną muzykę opartą na motywach ormiańskich. Starał się też prezentować europejskim słuchaczom, turecką i kurdyjską muzykę ludową. Wówczas Wardapet zgłębiał ormiański system notacji muzycznej, nazywany jako khaz.

Komitas wrócił do Armenii w 1899 roku. Następnie przeprowadził się do Konstantynopola. W 1915 roku został aresztowany w pierwszym dniu tzw. Ludobójstwa Ormian (popełnionego na ludności ormiańskiej w Imperium Osmańskim w czasie I wojny światowej, w latach 1915–1917). Komitasa wraz z innymi ormiańskimi intelektualistami przetransportowano do miasta Çankırı w centralnej Anatolii. Z pomocą amerykańskiego ambasadora, Wardapetowi udało się uciec do Konstantynopola, ale był już innym człowiekiem, cierpiącym na zespół stresu pourazowego. Po jakimś czasie Komitas przeniósł się do Paryża, gdzie spędził resztę życia w zakładzie psychiatrycznym. Zmarł w 1935 roku. Jest uznawany za jednego z męczenników Ludobójstwa Ormian. Uważa się go również za twórcę muzyki współczesnej.

W 2016 roku, dzięki japońskiej pianistce Keiko Shichijo, muzyka Komitasa Wardapeta dostała nowe życie. Spory w tym udział ma także holenderski wydawca Makkum Records (szefem tej oficyny jest Arnold de Boer – wokalista i gitarzysta The Ex). De Boer kiedy pierwszy raz usłyszał, jak Shichijo gra zupełnie nieznane mu utwory na fortepianie, wiedział, że musi je zarejestrować i wydać. Po kilku miesiącach zaaranżowano sesję nagraniową w Amsterdamie w XVI-wiecznym domu. Te sześć kompozycji, jakie znalazły się na płycie „Komitas Vardapet: Six Dances”, Japonka wykonała na XIX-wiecznym fortepianie Steinweg Nachf pochodzącym z kolekcji Hansa Kramera.

W 1906 roku Wardapet w Paryżu napisał i wykonał na fortepianie cykl rozmaitych ormiańskich tańców ludowych, które teraz przypomniała nam Shichijo. Utwory Komitasa posiadają bardzo oryginalne struktury i harmonie. Co ciekawe, ormiański kompozytor interpretując muzykę ludową, równocześnie imitował na fortepianie brzmienia różnych tradycyjnych instrumentów. W „Marali” naśladuje dźwięki dapu (czyli pewnego rodzaju tamburyna), zaś w „Shushiki” chordofony szarpane. „Het u Araj” to z kolei męski taniec. W tym fragmencie fortepian Wardapeta imituje barwy takich instrumentów jak shvi  i dhol. Ten drugi to był ręcznie wykonany instrument perkusyjny.

W moim odczuciu Shichijo świetnie oddała nastrój tych fortepianowych harców, jakie niegdyś stworzył Komitas Wardapeta.

14.11.2016 | Makkum Records / Platenbakkerij  

Strona Keiko Shichijo: www.keikoshichijo.com

Strona Makkum Records: www.makkumrecords.nl